Τελευταία ενημέρωση: 21 Ιουλίου 2022
Γράφει η Δικηγόρος – εργατολόγος Παναγιώτα Γούλα | Δικηγορικό γραφείο εργατικού δικαίου Δημήτρης Βλαχόπουλος & συνεργάτες
Το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της προσωπικότητας του ατόμου και, ως εκ τούτου, και του εργαζομένου, αποτελεί το δικαίωμα προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Πέραν της συνταγματικής του κατοχύρωσης και της προστασίας που παρέχεται σε επίπεδο αστικού δικαίου, ως πτυχή του δικαιώματος της προσωπικότητας, τα προσωπικά δεδομένα του ατόμου προστατεύονται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR), ο οποίος εξειδικεύθηκε από το ελληνικό δίκαιο με τον Ν. 4624/2019.
Δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα των εργαζομένων μπορούν να υποβάλλονται σε επεξεργασία εφόσον είναι απολύτως απαραίτητο για την απόφαση σύναψης της σύμβασης εργασίας ή μετά τη σύναψη της σύμβασης, για την εκτέλεσή της.
Ποια πρόσωπα είναι τα υποκείμενα των δεδομένων και ποιος είναι ο υπεύθυνος επεξεργασίας;
Ο Κανονισμός αλλά και ο Ν. 4624/2019, για την επεξεργασία και προστασία των προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου εμπεριέχουν διατάξεις οι οποίες στόχο έχουν τη ρύθμιση και την οριοθέτηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων εργοδότη και εργαζόμενου.
Ο Ν. 4624/2019, προσδιορίζοντας την έννοια του υποκειμένου των δικαιωμάτων, δεν μένει σε μια στενή εικόνα του «εργαζόμενου» αποκλειστικά υπό την έννοια του μισθωτού – παρέχοντος εξαρτημένη εργασία αλλά προβαίνει σε μια διεύρυνση της έννοιας, συμπεριλαμβάνοντας σ’ αυτήν κάθε πάροχο υπηρεσιών που απασχολείται με οποιαδήποτε σχέση εργασίας ή σύμβαση έργου ή παροχής υπηρεσιών, στον δημόσιο ή στον ιδιωτικό φορέα, ανεξαρτήτως του κύρους της σύμβασης, καθώς και τους υποψήφιους για εργασία και τους πρώην απασχολούμενους (αρ. 5 παρ. 8 Ν. 4624/2019).
Από την άλλη, ο εργοδότης είναι το πρόσωπο που λαμβάνει τις αποφάσεις που αφορούν στην επεξεργασία, καθορίζει τον σκοπό, τη νόμιμη βάση και τον τρόπο πραγματοποίησής της. Ως εκ τούτου έχει τον ρόλο του υπεύθυνου επεξεργασίας.
Ποια δεδομένα μπορεί να επεξεργάζεται ο εργοδότης;
Ο εργοδότης, ως υπεύθυνος επεξεργασίας, επιτρέπεται να επεξεργάζεται τα δεδομένα που είναι απολύτως απαραίτητα για τη σύναψη και, στη συνέχεια, την εκτέλεση της σύμβασης εργασίας. Δηλαδή, τα δεδομένα θα πρέπει να είναι μόνο όσα απαιτούνται από τον σκοπό για τον οποίο γίνεται η επεξεργασία.
Επίσης, προβλέπεται η επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων του εργαζομένου αν υπάρχει η συγκατάθεσή του. Προκειμένου να κριθεί ότι η συγκατάθεσή του αυτή υπήρξε αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κυρίως: α) η υφιστάμενη στη σύμβαση εργασίας εξάρτηση του εργαζομένου και β) οι περιστάσεις κάτω από τις οποίες χορηγήθηκε η συγκατάθεση. Η συγκατάθεση παρέχεται είτε σε έγγραφη είτε σε ηλεκτρονική μορφή και πρέπει να διακρίνεται σαφώς από τη σύμβαση εργασίας. Ο εργοδότης πρέπει να ενημερώνει τον εργαζόμενο είτε σε έγγραφη είτε σε ηλεκτρονική μορφή σχετικά με τον σκοπό της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και το δικαίωμά του να ανακαλέσει τη συγκατάθεση σύμφωνα με το άρθρο 7 παρ. 3 του ΓΚΠΔ.
Η συγκατάθεση αυτή πρέπει βεβαίως να μπορεί να ανακληθεί ελεύθερα. Το ζήτημα αυτό ωστόσο γεννά επιφυλάξεις περί του κατά πόσο ο εργαζόμενος, ο οποίος δομικά βρίσκεται σε μειονεκτική – σε σχέση με τον εργοδότη – θέση, μπορεί να είναι ελεύθερος να επιλέξει εάν επιθυμεί ή όχι την εκάστοτε επεξεργασία αφενός και αφετέρου κατά πόσο είναι σε θέση να ανακαλέσει μεταγενέστερα τη συγκατάθεσή του χωρίς συνέπειες.
Η παραπάνω επεξεργασία είναι επιτρεπτή τόσο για σκοπούς σχετικούς με ατομική σύμβαση εργασίας όσο και για σκοπούς σχετικούς με συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
Ποιες είναι οι βασικές αρχές που οφείλει να τηρεί ο εργοδότης ως υπεύθυνος επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων;
Η επεξεργασία των δεδομένων θα πρέπει σε κάθε περίπτωση να γίνεται επί τη βάσει των βασικών αρχών που επιβάλλει ο ΓΚΠΔ και συγκεκριμένα σύμφωνα με τις ακόλουθες αρχές:
- Αρχή της νομιμότητας, της αντικειμενικότητας και της διαφάνειας: Η επεξεργασία των δεδομένων πρέπει σε κάθε περίπτωση να είναι σύμφωνη με τον νόμο και θεμιτή και να γίνεται με διαφανή τρόπο σε σχέση με το υποκείμενο των δεδομένων, δηλαδή ο εργαζόμενος να ενημερώνεται κατά τρόπο συνοπτικό, κατανοητό και με σαφή και απλή διατύπωση.
- Αρχή του περιορισμού του σκοπού: Ο σκοπός για τον οποίο τα δεδομένα συλλέγονται θα πρέπει να είναι καθορισμένος, ρητός και νόμιμος και να μην υποβάλλονται αυτά σε επεξεργασία η οποία να εκφεύγει από τον σκοπό αυτόν.
- Αρχή της αναλογικότητας («ελαχιστοποίηση των δεδομένων»): Τα δεδομένα τα οποία τυγχάνουν επεξεργασίας θα πρέπει να είναι κατάλληλα, συναφή και απολύτως αναγκαία για τους σκοπούς της σύμβασης εργασίας.
- Αρχή της ακρίβειας των δεδομένων: Τα προσωπικά δεδομένα θα πρέπει να είναι ακριβή, ενημερωμένα και να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα έτσι ώστε να διορθώνονται άμεσα ή να διαγράφονται τυχόν ανακριβή στοιχεία.
- Αρχή του καθορισμού της χρονικής διάρκειας της επεξεργασίας: Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα δεν θα πρέπει να αποθηκεύονται για διάστημα μεγαλύτερο από όσο είναι απαραίτητο για τους σκοπούς της επεξεργασίας.
- Αρχή της ακεραιότητας και εμπιστευτικότητας: Η επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων θα πρέπει να διέπεται από εγγυήσεις ασφάλειας και προστασίας όσον αφορά τυχόν παράνομη επεξεργασία, απώλεια, καταστροφή ή φθορά τους.
- Αρχή της λογοδοσίας του υπευθύνου επεξεργασίας, δηλαδή του εργοδότη, με την οποία αυτός φέρει την ευθύνη και οφείλει να μπορεί να αποδείξει ότι έχει συμμορφωθεί με τον ΓΚΠΔ και τον νόμο.
Ποια τα δικαιώματα των εργαζομένων ως υποκειμένων προσωπικών δεδομένων;
Σύμφωνα με τον ΓΚΠΔ, κάθε υποκείμενο δεδομένων, και ως εκ τούτου και κάθε εργαζόμενος έχει: α) δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα του και τις λοιπές πληροφορίες που σχετίζονται με αυτά, β) δικαίωμα διόρθωσης ανακριβών ή ελλιπών δεδομένων και γ) διαγραφής αυτών, δ) δικαίωμα εναντίωσης στην επεξεργασία των δεδομένων, ε) δικαίωμα περιορισμού της επεξεργασίας των δεδομένων του καθώς και δικαίωμα στη φορητότητα δεδομένων, το οποίο επιτρέπει στους εργαζόμενους να αποκτούν και να επαναχρησιμοποιούν τα προσωπικά τους δεδομένα για δικούς τους σκοπούς υπό ορισμένες συνθήκες.
Συγκεκριμένα, όσον αφορά το δικαίωμα εναντίωσης του εργαζομένου ενδεικτική είναι η πρόσφατη απόφαση (υπ’ αρ. 12/2022) της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) στην οποία εξέτασε καταγγελία κατά εργοδότριας για μη ικανοποίηση δικαιώματος εναντίωσης εργαζόμενης σε περίπτωση παρακολούθησης εκπαίδευσης μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας «zoom». Η Αρχή διαπίστωσε ότι η εν λόγω επεξεργασία παραβίαζε το δικαίωμα εναντίωσης της εργαζόμενης και σε κάθε περίπτωση ότι η εργοδότρια προέβη στην επεξεργασία χωρίς να διευκρινίζει με σαφήνεια τη νομική βάση, επιβάλλοντας στην επιχείρηση χρηματικό πρόστιμο ύψους 2.000 ευρώ.
Μπορεί ο εργοδότης να παρακολουθεί τους εργαζόμενους μέσω κλειστού κυκλώματος οπτικής καταγραφής;
Σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν. 4624/2019 αλλά και τις αποφάσεις της ΑΠΔΠΧ (βλ. ενδεικτικά απόφαση 23/2021), η επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω κλειστού κυκλώματος οπτικής καταγραφής εντός των χώρων εργασίας, είτε είναι δημοσίως προσβάσιμοι είτε όχι, επιτρέπεται μόνο εάν είναι απαραίτητη για την προστασία προσώπων και αγαθών (π.χ. προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, προστασία χώρων κρίσιμων υποδομών όπως στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες κλπ.) και μάλιστα ακόμα και στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει οι κάμερες να εστιάζουν στο εκάστοτε προστατευόμενο αγαθό και όχι να καλύπτουν άκριτα το σύνολο του χώρου ή να χρησιμοποιούνται ως κριτήριο για την αξιολόγηση της αποδοτικότητας των εργαζομένων. Οι εργαζόμενοι σε κάθε περίπτωση πρέπει να ενημερώνονται εγγράφως, είτε σε γραπτή είτε σε ηλεκτρονική μορφή για την εγκατάσταση και λειτουργία κλειστού κυκλώματος οπτικής καταγραφής εντός των χώρων εργασίας.