Γράφει η Δικηγόρος – εργατολόγος Λυδία Παναρίτη | Δικηγορικό γραφείο εργατικού δικαίου Δημήτρης Βλαχόπουλος & συνεργάτες
Ποιος είναι ο εργοδότης μου; Ένα ερώτημα που δεν έχει πάντοτε εύκολη απάντηση.
Ιδιαίτερα σημαντικό για έναν εργαζόμενο είναι να γνωρίζει ποιος είναι ο εργοδότης του, δηλαδή το πρόσωπο από το οποίο μπορεί να αξιώσει την ικανοποίηση των εργασιακών δικαιωμάτων του. Ο προσδιορισμός του εργοδότη, όσο απλός και αυτονόητος κι αν φαίνεται, παρουσιάζει στις μέρες μας συχνά δυσκολίες, κυρίως λόγω της εμφάνισης νέων μορφών εργασίας, οι οποίες απομακρύνονται από το παραδοσιακό μοντέλο.
Ο κανόνας
Στη σύμβαση εργασίας εργοδότης είναι εκείνος που δικαιούται να αξιώσει από τον εργαζόμενο την παροχή της εργασίας και υποχρεούται να του καταβάλει μισθό. Ο εργοδότης μπορεί να είναι είτε φυσικό είτε νομικό (εταιρία, σωματείο κ.λπ) πρόσωπο. Εάν υπάρχει αμφισβήτηση ως προς το πρόσωπο του εργοδότη, για τον προσδιορισμό της ιδιότητας αυτής εξετάζεται πρώτα ποιο είναι το πρόσωπο προς το συμφέρον του οποίου παρέχεται η εργασία. Το πρόσωπο αυτό είναι ο φορέας της επιχείρησης. Περαιτέρω, εξετάζεται ποιο είναι το πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, που έχει αναλάβει τις δαπάνες και φέρει τους κινδύνους της επιχείρησης.
Πόσοι μπορεί να είναι οι εργοδότες; Απλός ή ευκαιριακός και κατ’ επάγγελμα δανεισμός εργαζομένων: από ποιον θα αξιώσω τις οφειλόμενες αποδοχές μου;
Αρκετά συχνή είναι σήμερα η εμφάνιση τριμερών εργασιακών σχέσεων, στις οποίες δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί ποιος είναι ο εργοδότης. Πρόκειται για περιπτώσεις διάσπασης της εργοδοτικής ιδιότητας, στις οποίες ένα τρίτο πρόσωπο, αποκτά μέρος των εργοδοτικών εξουσιών, χωρίς ωστόσο να έχει συμβληθεί με τον εργαζόμενο. Το βασικό ερώτημα, το οποίο ανακύπτει για τον εργαζόμενο είναι από ποιον μπορεί να αξιώσει τις οφειλόμενες αποδοχές του. Χαρακτηριστική περίπτωση τριμερούς εργασιακής σχέσης αποτελεί ο δανεισμός εργαζομένων, ο οποίος διακρίνεται σε απλό ή ευκαιριακό και κατ’ επάγγελμα δανεισμό.
Απλός ή ευκαιριακός δανεισμός εργαζομένων
Στον απλό – ευκαιριακό δανεισμό εργαζομένου, ο μισθωτός παραχωρείται – δανείζεται, για σύντομο κατά κανόνα χρονικό διάστημα από τον εργοδότη που τον έχει προσλάβει και τον απασχολεί, σε άλλη επιχείρηση, προκειμένου αυτή να καλύψει τις ανάγκες της. Απαραίτητη προϋπόθεση για την παραχώρηση αυτή είναι η προηγούμενη συναίνεση του εργαζομένου, η οποία δίνεται είτε με την αρχική σύμβαση εργασίας, είτε μεταγενέστερα, όταν δηλαδή προκύψει ανάγκη συγκεκριμένου δανεισμού. Η συναίνεση μπορεί να είναι είτε ρητή είτε σιωπηρή και άρα να συνάγεται από τη συμπεριφορά του εργαζομένου. Η σύμβαση εργασίας που έχει συναφθεί μεταξύ εργαζομένου και εργοδότη εξακολουθεί να βρίσκεται σε ισχύ καθ’ όλη τη διάρκεια του δανεισμού και ο αρχικός εργοδότης εξακολουθεί να βαρύνεται με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη σύμβαση εργασίας, όπως,, για παράδειγμα με την υποχρέωση καταβολής του μισθού, την καταβολή της αποζημίωσης απόλυσης κ.λπ. Ο τρίτος, δηλαδή το φυσικό ή νομικό πρόσωπο, στο οποίο δανείζεται ο εργαζόμενος, ευθύνεται μόνο για υποχρεώσεις που προκύπτουν κατά τη διάρκεια του δανεισμού, όπως για παράδειγμα την καταβολή αμοιβής για πρόσθετη εργασία.
Κατ’ επάγγελμα δανεισμός εργαζομένων
Πολυπλοκότερη είναι η περίπτωση του κατ’ επάγγελμα δανεισμού εργαζομένων, κατά την οποία ένας μισθωτός προσλαμβάνεται, όχι για να απασχοληθεί στον εργοδότη, με τον οποίο συμβάλλεται, αλλά προκειμένου να παραχωρηθεί από την πρώτη στιγμή της πρόσληψής του σε άλλη επιχείρηση. Πρόκειται για τις Επιχειρήσεις Προσωρινής Απασχόλησης (ΕΠΑ), όπως αυτές προβλέφθηκαν με τον Ν. 2956/2001, οι οποίες αναλαμβάνουν την πρόσληψη του εργαζομένου και την απευθείας παραχώρησή του σε τρίτο. Αυτή η επιχείρηση (ΕΠΑ) αποτελεί τον άμεσο εργοδότη του εργαζομένου και είναι εκείνη που συμβάλλεται με τον εργαζόμενο, ενώ η επιχείρηση, στην οποία δανείζεται ο μισθωτός αποτελεί τον έμμεσο εργοδότη. Με την επιχείρηση αυτή συμβάλλεται μόνο ο άμεσος εργοδότης, ο οποίος συμφωνεί την έναντι οικονομικού ανταλλάγματος παραχώρηση του μισθωτού.
Ο κατ’ επάγγελμα δανεισμός εργαζομένων ρυθμίστηκε με τον Ν. 2956/2001 που θεσμοθέτησε τις ΕΠΑ. Εν συνεχεία, με τον Ν. 3846/2010, τροποποιήθηκε ο παραπάνω νόμος προκειμένου να ρυθμιστεί πληρέστερα το καθεστώς απασχόλησης των προσωρινά απασχολούμενων μισθωτών και αργότερα με τον Ν. 4052/2012 ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η Οδηγία 2008/104, η οποία προέβλεπε την εργασία μέσω ΕΠΑ. Τροποποιήσεις στον Ν. 4052/2012 επήλθαν με τον Ν. 4093/2012 και τον Ν. 4254/2014.
Παρά την ιδιομορφία του κατ’ επάγγελμα δανεισμού, κατά τον οποίο ο εργαζόμενος από άλλον προσλαμβάνεται και σε άλλον οφείλει να παράσχει την εργασία του, η ΕΠΑ διατηρεί καθ’ όλη τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης του δανειζόμενου μισθωτού την εργοδοτική της ιδιότητα. Συνεπώς, βαρύνεται με όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συναφθείσα σύμβαση εργασίας, όπως είναι ενδεικτικά η υποχρέωση καταβολής της συμφωνημένης αμοιβής και η καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών. Κρίσιμο είναι το ερώτημα πως προστατεύεται ο εργαζόμενος σε περίπτωση που η ΕΠΑ δεν εκπληρώνει τις εργοδοτικές υποχρεώσεις της απέναντί του. Στην περίπτωση αυτή, ο δανειζόμενος εργαζόμενος έχει τις ακόλουθες δυνατότητες: Αρχικά, έχει το δικαίωμα να προβεί σε επίσχεση εργασίας έναντι του έμμεσου εργοδότη και με αυτόν τον τρόπο να ασκήσει πίεση στον άμεσο εργοδότη. Πέραν αυτού όμως, ο δανειζόμενος εργαζόμενος μπορεί να στραφεί απ’ ευθείας και κατά του έμμεσου εργοδότη. Η παραπάνω δυνατότητα προβλέφθηκε με τη θέσπιση αλληλέγγυας και εις ολόκληρον ευθύνης ΕΠΑ και έμμεσου εργοδότη (άρθρο 124 παρ. 4 Ν. 4052/2012), με την οποία επιχειρήθηκε η πληρέστερη προστασία του εργαζομένου μέσα σε ένα αρκετά αβέβαιο και ιδιαίτερο εργασιακό καθεστώς.