Τελευταία ενημέρωση: 27 Ιανουαρίου 2023
Γράφει ο Δικηγόρος – εργατολόγος Δημήτρης Βλαχόπουλος | Δικηγορικό γραφείο εργατικού δικαίου Δημήτρης Βλαχόπουλος & συνεργάτες
H συνδικαλιστική δράση των εργαζομένων προστατεύεται τόσο από το Σύνταγμα (άρθρο 23 παρ. 1) και το διεθνές δίκαιο (ΔΣΕ 87/1948 και 98/1949) όσο και από την εργατική νομοθεσία (Ν. 1264/1982). Η προστασία της συνδικαλιστικής δράσης περιλαμβάνει τόσο την υποχρέωση αποχής από κρατικές και εργοδοτικές επεμβάσεις και επεμβάσεις τρίτων όσο και τη λήψη θετικών μέτρων που στόχο έχουν την προάσπιση της ανεμπόδιστης άσκησής της.
Σε τι συνίσταται η γενική προστασία της συνδικαλιστικής δράσης;
Ο νόμος 1264/1982 (άρθρο 14), όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον Ν. 4808/2021, απαγορεύει σε εργοδότες, σε πρόσωπα που ενεργούν για λογαριασμό τους και σε οποιονδήποτε τρίτο να προβαίνουν σε οποιαδήποτε πράξη ή παράλειψη που κατατείνει στην παρακώλυση της άσκησης των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων και ιδιαίτερα:
α) να ασκούν επιρροή στους εργαζομένους, για την ίδρυση ή μη ίδρυση συνδικαλιστικής οργάνωσης,
β) να επιβάλουν ή να παρεμποδίζουν με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο την προσχώρηση εργαζομένων σε ορισμένη συνδικαλιστική οργάνωση,
γ) να απαιτούν από τους εργαζομένους δήλωση συμμετοχής, μη συμμετοχής ή αποχώρησης από συνδικαλιστική οργάνωση,
δ) να υποστηρίζουν ορισμένη συνδικαλιστική οργάνωση με οικονομικά ή με άλλα μέσα,
ε) να επεμβαίνουν με οποιονδήποτε τρόπο στη διοίκηση, στη λειτουργία και στη δράση των συνδικαλιστικών οργανώσεων,
στ) να μεταχειρίζονται με ευμένεια ή δυσμένεια τους εργαζομένους, ανάλογα με τη συμμετοχή τους σε ορισμένη συνδικαλιστική οργάνωση.
Επίσης, προβλέπει ρητά ότι ο εργοδότης δε μπορεί να απολύσει λόγω του ότι ο εργαζόμενος άσκησε νομίμως συνδικαλιστική δράση (π.χ., προπαγάνδιση απεργίας). Ομοίως, με βάση τη διάταξη του άρθρου 66 του Ν. 4808/2021, η καταγγελία της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου από τον εργοδότη είναι άκυρη εφόσον γίνεται ως αντίδραση σε ενάσκηση νομίμου δικαιώματος του εργαζομένου ή εφόσον οφείλεται σε νόμιμη συνδικαλιστική δράση του εργαζομένου, σύμφωνα με την ανωτέρω παρ. 4 του άρθρου 14 του ν. 1264/1982.
Ποιοι εργαζόμενοι τυγχάνουν ειδικότερης προστασίας;
Ειδικότερης προστασίας τυγχάνουν τα συνδικαλιστικά στελέχη. Συγκεκριμένα, ο νόμος προβλέπει ότι είναι άκυρη η καταγγελία της σχέσης εργασίας: α) των μελών της διοίκησης της συνδικαλιστικής οργάνωσης, β) των μελών της προσωρινής διοίκησης συνδικαλιστικής οργάνωσης που διορίζει το δικαστήριο ή γ) των μελών της διοίκησης που εκλέγονται προσωρινά κατά την ίδρυση συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Η παραπάνω προστασία παρέχεται ως κάτωθι:
α) εάν η οργάνωση έχει ως διακόσια (200) μέλη, προστατεύονται πέντε (5) μέλη της διοίκησης,
β) εάν η οργάνωση έχει ως χίλια (1.000) μέλη, προστατεύονται επτά (7) μέλη της διοίκησης,
γ) εάν η οργάνωση έχει περισσότερα από χίλια (1.000) μέλη προστατεύονται εννέα (9) μέλη της διοίκησης.
Τη σειρά των μελών που προστατεύονται ορίζει το καταστατικό. Ελλείψει ρητής πρόβλεψης, προστατεύονται κατά σειρά ο Πρόεδρος, ο Αναπληρωτής Πρόεδρος ή Αντιπρόεδρος, ο Γενικός Γραμματέας, ο Αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας, ο Ταμίας και οι λοιποί κατά την τάξη της εκλογής.
Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις στον ίδιο εργοδότη, ο συνολικός αριθμός των προστατευόμενων μελών, δεν μπορεί να είναι μεγαλύτερος από το διπλάσιο του αντίστοιχου αριθμού που αναφέρεται παραπάνω. Εάν προκύψει τέτοια περίπτωση, ο αριθμός των μελών της διοίκησης της κάθε συνδικαλιστικής οργάνωσης που προστατεύεται προκύπτει από τη διαίρεση του μέγιστου αριθμού κατά το προηγούμενο εδάφιο, διά του ποσοστού των μελών της οργάνωσης που ψήφισαν στις τελευταίες εκλογές για την ανάδειξη διοίκησης επί του συνόλου των μελών όλων των οργανώσεων που ψήφισαν στις τελευταίες εκλογές για την ανάδειξη διοικήσεων. Εφόσον προκύπτουν δεκαδικοί αριθμοί, στρογγυλεύονται στον αμέσως μεγαλύτερο ακέραιο και ο συνολικός αριθμός προστατευόμενων μελών, που εργάζονται στην επιχείρηση, αυξάνεται αναλόγως.
Επιπλέον, η απαγόρευση απόλυσης εκτείνεται και στα συνδικαλιστικά στελέχη που συμμετέχουν στην Εκτελεστική Επιτροπή, στη Γραμματεία της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνδικάτων και στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια Εργαζομένων (αρθ. 14, παρ. 11).
Η προστασία από την απόλυση των συνδικαλιστικών στελεχών ισχύει για όλη τη διάρκεια της θητείας των ανωτέρω μελών και για έναν χρόνο μετά τη λήξη αυτής.
Εξαίρεση από την απαγόρευση αυτή εισάγει η παράγραφος 10 του άρθρου 14 του Ν. 1264/1982 σύμφωνα με την οποία η καταγγελία της σχέσης εργασίας των προσώπων που προστατεύονται σύμφωνα με το παρόν άρθρο, επιτρέπεται υπό τους όρους της παρ. 1 του άρθρου 15 του ν. 1483/1984, ήτοι για σπουδαίο λόγο. Για τον δικαστικό έλεγχο των απολύσεων αυτών εφαρμόζονται η διαδικασία και οι προθεσμίες της παρ. 4 του άρθρου 22, ήτοι αποφασίζει το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της συνδικαλιστικής οργάνωσης. Σε επείγουσες περιπτώσεις οι πρόεδροι των αρμόδιων πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων δικαστηρίων προσδιορίζουν σύντομη δικάσιμο και συντέμνουν τις προθεσμίες επίδοσης των δικογράφων, ώστε η συζήτηση να πραγματοποιηθεί μέσα σε πέντε ημέρες από την κατάθεσή τους ανεξάρτητα από τον αριθμό των υποθέσεων που εκκρεμούν.
Η αγωγή επιδίδεται τουλάχιστον 3 ημέρες πριν από τη δικάσιμο που έχει προσδιορισθεί για τη συζήτησή της. Πρόσθετες παρεμβάσεις μπορούν να ασκούνται και προφορικά, ενώπιον του ακροατηρίου, πριν από την έναρξη της συζήτησης της αγωγής ενώ η έφεση ασκείται εντός 3 ημερών.
Τέλος, προστατεύονται τα πρώτα 21 ιδρυτικά μέλη της πρώτης υπό σύσταση συνδικαλιστικής οργάνωσης της επιχείρησης ή εκμετάλλευσης ή του επαγγελματικού κλάδου απασχόλησης, εφόσον στην επιχείρηση εργάζονται περισσότεροι από 80 εργαζόμενοι. Η προστασία αυτή ισχύει για έναν χρόνο από την ημέρα της υπογραφής της ιδρυτικής πράξης. Εάν η υπό σύσταση οργάνωση δεν συσταθεί πραγματικά εντός 6 μηνών από την υπογραφή της ιδρυτικής πράξης, η προστασία των ιδρυτικών μελών παύει και ισχύει για τα μέλη της επόμενης υπό σύσταση οργάνωσης.
Ποιας άλλης μορφής προστασίας τυγχάνουν τα συνδικαλιστικά στελέχη;
Τα συνδικαλιστικά στελέχη που αναφέρονται ανωτέρω τυγχάνουν προστασίας και έναντι των μεταθέσεων. Επιτρεπτή είναι η μετάθεση συνδικαλιστή μόνο, εφόσον είναι απολύτως αναγκαία για τη λειτουργία της επιχείρησης ή επιβάλλεται από λόγους προστασίας της υγείας (αρθ. 14, παρ. 9 Ν. 1264/1982).
Κυρώσεις
Γενικά, οι εργοδότες και οι εκπρόσωποί τους που παραβαίνουν τις ανωτέρω διατάξεις αντιμετωπίζουν διοικητικές και ποινικές κυρώσεις (αρθ. 23, παρ. 2).
Αναστολή της συνδικαλιστικής προστασίας από τη μη εγγραφή συνδικαλιστικής οργάνωσης στο ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.
Αν η συνδικαλιστική οργάνωση δεν εγγραφεί στο Γενικό Μητρώο Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων (ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε.) ή δεν καταθέσει σ’ αυτό τα απαιτούμενα στοιχεία ή δεν τα τηρεί επικαιροποιημένα, τότε, για όσον χρόνο διαρκεί η παράλειψή της και μέχρι αυτή να αποκατασταθεί, τα βασικά δικαιώματα που απορρέουν από την ύπαρξη της συνδικαλιστικής οργάνωσης, όπως η προστασία συνδικαλιστικών στελεχών, τελούν σε αναστολή.